Öksürük otu, öksürük gidermek için kullanılan, papatyagiller familyasına ait olan çok yıllık otsu bir bitkidir. Tussilago farfara, kabalak, öksürük otu olarak bilinir. Avrupa'da, Asya'da, kuzey Afrika'da ve Amerika'da yetişebilen bir bitkidir. Eski dönemlerden itibaren öksürük tedavisinde, astım gibi akciğer hastalıklarında, deri rahatsızlıklarında ve gıda maddesi olarak kullanılmış bir bitkidir.
Medikal olarak bitkinin çiçek ve yaprakları taze ya da kurutulmuş olarak kullanılmaktadır. İçeriğinde tanin, musilaj, pirolizidin alkoloidler, steroidler, flavonoidler ve triterpenler gibi farklı bileşenler bulunur. Saklama koşullarında ışık almaması gerekir. Bitkinin yapraklarından önce çiçekleri açmaktadır. 10-30 cm olan bitkide uzun sapın üzerinde tek olarak açan sarı çiçekler bulunur. Yaprakları yeşil renkte, altları gri renkli ve kenarları dişlidir. Üzeri beyaz renkte olan, sık ve uzun tüylerle kaplıdır. Yere dökülen tohumlarıyla etrafa dağılarak çoğalır. Çiçekler tam olarak açılmadan toplanarak, gölgede kurutulur. Yaprakları ise ilkbahar sonundan yaz başına kadar toplanarak, önce kıyılır ve gölgede kurutulur.
Öksürük otunun kullanıldığı yerler ve faydaları nedir?
Bitkinin içerdiği az miktardaki pirolizidin alkoloidler anti bakteriyel özelliklere, kansere neden olan ve karaciğer için toksik etkilere sahiptir. Bu sebeple özel yetiştirilmiş olanlar kullanılmalıdır. Müsin polisakkaritler ise antienflamatuvar ve yatıştırıcı etkilere sahiptir.
Yaprak ve çiçek kısımları tıbbi olarak kullanılmaktadır. Astım, bronşit, boğmaca gibi şikâyetlerde, boğaz ve ağız iltihaplanmalarında, akut solunum enfeksiyonlarında, ses kısıklığında oral olarak kullanılır. Solunarak kullanımı göğüs hırıltısının ve öksürüğün geçmesini sağlar. Bitkinin kan sulandırıcı etkisi olduğu saptanmıştır. Bunun yanında antienflamatuvar özelliği, antioksidan özelliği ve sinir sistemini koruyan etkilerinin olduğu belirlenmiştir. İçeriğinde olan tussilagon maddesi solunum sisteminde ve kalp ile dolaşım sistemini uyarıcı özelliğe sahiptir. Bu yüzden astım tedavisinde etkili bir bitkidir.
- Bronşit, astım, boğmaca gibi hastalıkların belirtilerini azaltmakta kullanılır.
- Akut solunum enfeksiyonlarında, ağız ve boğaz iltihaplanmalarında kullanılır.
- Kan sulandırıcı etkisi vardır.
- Ses kısıklığını tedavi eder.
- Öksürüğün kesilmesinde ve göğüs hırıltısında tedavi edicidir.
Öksürük otu nasıl kullanılır?
Bitkiden hazırlanacak çay, kaynar suda 1,5-2 gram otu 5-10 dakika kaynatarak hazırlanır. Çay gün içinde birkaç defa içilebilir. Çay olarak tüketilmediğinde, oral yolla alınabilir. Günlük olarak 4,5-6 gram tüketmek uygundur. Bu dozun aşılmaması gerekir.
Öksürük otunun yan etkileri nedir?
Toksik özellikleri bulunan bitkinin oral yoldan alınması güvenli olmayacaktır. Özel olarak yetiştirilen bazı varyasyonlarında pirolizidin alkoloidler bulunmadığından, bunların kullanımı güvenli olacaktır. Üzerinde pirolizidin alkoloid içermeyen ibarelerin olduğu ürünler tercih edilmelidir. Hamilelerin ve emziren bayanların tüketmemesi gereken bir üründür. Bunlara maruz kalan kişilerde karaciğer sirozu ve karaciğer büyümesi görülebilir. Sirozun kişilerde karın ağrısı, diyare ve mide bulantısı belirtileri vererek, karın bölgesinde sıvı birikimine neden olduğu bilinir. Bitkinin kullanımından birkaç hafta sonra, karaciğerde sertleşme ve büyüme görülebilir. Bunun yanında papatyagiller ailesinden olan bitkilere karşı alerjisi olan kişilerin kullanmaması gerekir. Alerjik reaksiyonlar ortaya çıkarabilir. Fazla miktarda kullanılması yüksek tansiyon ilaçlarını kullanan kişilerde etkileşime sebep olabilir. Mevcut karaciğer hastalıkları olan kişilerin hastalıklarının ağırlaşmasına neden olabilir. Ayrıca düzenli olarak kullanılan bazı ilaçlarla da etkileşime girebilir.